Neolitik dönem araştırmalarında dönüm noktası olabilecek çok yeni buluntular!

Ark. Nezih AYTAÇLAR Danışmanlığında

ŞANLI URFA – GÖBEKLİTEPE – KARAHANTEPE – URFA ARKEOLOJİ MÜZESİ – SOĞMATAR – HARRAN

İzmir >>>Urfa – Gaziantep >>> İzmir direkt uçuşlar

 Göbeklitepe Tapınağı: UNESCO Dünya Kültür Mirası (2018)
 Harran ve Şanlıurfa: UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesinde (2000)

——————————————————————————————————————–

TAŞ TEPELER
Büyük Dönüşümün Coğrafyası

Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi, diğer adıyla “Taş Tepeler” kazılarındaki son buluntular ilk yerleşik toplumların yalnızca hayatta kalma ve temel amacı varlığını sürdürmekle sınırlı bir toplum olmadığını gösteriyor. Aksine, özgün bir sanatsal üslup ve estetik anlayışa sahip gelişkin bir toplumsal organizasyona işaret ediyor.

Karahantepe’de ilk kez insan yüzü betimli T biçimli bir dikilitaş gün yüzüne çıkarıldı. T biçimli dikilitaş üzerinde insan yüzünün işlenmiş olması, Neolitik dönem araştırmalarında yeni bir dönüm noktası olarak değerlendirildi.

Bu keşifle birlikte, bu taşların yalnızca insanı temsil etmediği, aynı zamanda kendisini doğrudan betimlediği anlaşılırken, Neolitik insanın teknik ustalığını, kendini ifade etme biçimini ve soyut düşünme gücünü de ortaya koydu.

Göbeklitepe’de 2025 Yılı kazılarında bir oda duvarına yatay biçimde yerleştirilmiş ve adak amacıyla monte edildiği düşünülen bir insan heykeli gün ışığına çıkarıldı. Buluntu, ritüel pratiği ve inanç dünyasına dair yeni veriler sunarken, tarih öncesi toplumların ideolojik yaklaşımlarının anlaşılması ve Göbeklitepe’nin daha iyi tanımlanması konusunda son derece önemli bir keşif oldu.

(Basında yer alan açıklama ve röportajlardan özetlenmiştir)

——————————————————————————————————————–

TUR PROGRAMI:

14 Kasım 2025, Cuma: İZMİR >> ŞANLI URFA
Sabah saat 05.55‘de SunExpress ile İzmir’den URFA’ya direkt olarak uçuyoruz. Saat 07.40‘da Urfa’dayız. Hafif bir kahvaltı molası sonrası sabah hareketliliği içindeki Urfa sokaklarını, çarşılarını görmek istiyoruz. Hz. İbrahim’in ateşe atıldığına inanılan BALIKLI GÖL (Halil-ür Rahman Gölü), Ayn Zeliha Gölü, Halil-ül Rahman Camii, Rızvaniye Camii, Gümrük Hanı, Sipahi Pazarı, Kazaz Pazarını görüyoruz. Kentin ara sokaklarında geziyor, oldukça zengin bir tarihi doku içinde geleneksel sivil mimari örneklerini görüyoruz. Yöresel ürün alışverişlerimizi de yaptıktan sonra otele yerleşme/ akşam yemeği ve konaklama…

15 Kasım 2025, Cumartesi: GÖBEKLİTEPE – KARAHANTEPE – SOĞMATAR – HARRAN
Sabah kahvaltısından sonra Urfa merkeze 15 km. mesafede olan GÖBEKLİTEPE’ye gidiyoruz. Dünyanın en eski kült merkezi olarak kabul edilen Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine alındı. Çeyrek asırdır süren kazı çalışmaları, Neolitik Devrim ve onu hazırlayan koşullar ile avcı – toplayıcı toplulukların sosyokültürel yapısı hakkındaki görüşlerin sorgulanmasını sağladı. Stilize edilmiş insanları tasvir eden T biçimindeki sütunlar, betimlemeler, yapım tekniği, kullanım amacı, insanlığın yerleşim ve tarım kavramlarından çok uzak olduğu varsayılan 12.000 yıl öncesine dair yaşamına ışık tutuyor. Kazılar titizlikle devam ediyor ve özellikle son buluntular ilk yerleşik toplumların yalnızca hayatta kalma ve temel amacı varlığını sürdürmekle sınırlı bir toplum olmadığını gösteriyor. Aksine, özgün bir sanatsal üslup ve estetik anlayışa sahip gelişkin bir toplumsal organizasyona işaret ediyor.

Sonraki durağımız ise 1997 yılında keşfedilen ve 2022 yılında ören yeri statüsüne alınan KARAHANTEPE olacak. Son avcılara ait olduğu düşünülen Karahantepe’de Prof Necmi KARUL başkanlığında etkin kazılar yapılıyor. Karahantepe’de bugüne kadar özel amaçlarla inşa edilmiş ve kamusal yönleri öne çıkan yapılar ile günlük yaşamın izlerini barındıran kulübeler, yüzeyleri hayvan betimleriyle süslenmiş “T” biçimli dikili taşlar, hayvan ve insan heykelleri gibi çok sayıda buluntu açığa çıkarıldı. Karahantepe, yerleşik hayatın başlangıcıyla ilgili önemli veriler sunuyor. Göbeklitepe döneminin anıtsal boyutlarını ortaya koyarken, Karahantepe’deki buluntular insanın serüveniyle ilgili… Çok kısa bir süre önce ilk kez insan yüzü betimli T biçimli bir dikilitaş gün yüzüne çıkarıldı. T biçimli dikilitaş üzerinde insan yüzünün işlenmiş olması, Neolitik dönem araştırmalarında yeni bir dönüm noktası olarak değerlendirildi…

Gezimize devamla, Urfa’nın 65 km. doğusunda yer alan SOĞMATAR’a gidiyoruz. Soğmatar bizim gezilerimizde önemli bir yere sahiptir. Harran’lıların Tektek Dağları bölgesinde; ay ve gezegenler için kurdukları bir kült merkezi olarak bilinir. Musa Kuyusu, Kutsal Tepesi, Höyüğü, Nekropolü, anıt mezarları, Süryanice yazıtları, heykelleri ve Soğmatar valilerinin yazıtlı rölyeflerinin bulunduğu Pognon Mağarası ile çok etkileyici bir yerleşimdir. Ay tanrısı Sin, Mezopotamya’nın en eski ve köklü tanrılarından biridir. Soğmatar da özellikle M. S. 2.yüzyılda Sin inancında, baş tanrı “Mar alahe” (Marelahe) nin kült merkezi olarak ön plana çıkar.

Kazı çalışmaları Cumhurbaşkanlığı Geleceğe Miras Projesi kapsamında devam ediyor. 2025 Yılı kazılarında büyük bir kamusal yapı kompleksi açığa çıkarıldı. Elde edilen bulgulara göre Soğmatar’da yerleşimin Demir Çağ’a kadar geriye gittiği anlaşılıyor.

Bu sarsıcı ziyaretlerden sonra HARRAN’a hareket ediyoruz. O Harran ki; Bir zamanlar güzelliği dillere destan imiş. Dünyanın ilk kentlerinin, ilk mabetlerinin kurulduğu ve tarımın başladığı önemli bir bölgenin merkezindeymiş. Dünyanın en eski üniversitesi bu şehirde kurulmuş, Hıristiyanlığın hızla yayıldığı bir zamanda, eski dinlerin son sığınağı olmuştu. İskenderiye’deki bilim yuvaları sönmeye başlayınca, filozoflar Harran’a sığınmışlardı. Harran’da Ay Tanrısı Sin’e ait bir mabet vardı. Söylentiye göre yedi gezegene adanmış yedi şehir vardı ve Harran Sin’e adanmıştı. Kadim Harran Kentini geziyor, zamanın derinliklerinden gelen sesine kulak veriyoruz.

Akşam yemeği ve konaklama yine Urfa ‘da. Bu akşam dileyen dostlarımızla “Sıra Gecesi”ne gitmeyi planlıyoruz.

16 Kasım 2025, Pazar : URFA MÜZESİ ve HALEPLİ BAHÇE MÜZESİ – GAZİANTEP
Sabah kahvaltısı sonrasında ŞANLIURFA ARKEOLOJİ VE MOZAİK MÜZESİ’ni ziyaret ediyoruz. 2015 yılında açılan ve ülkemizin bu en büyük ve en modern müze kompleksinde (Arkeopark, mozaik ve arkeoloji müzesi) 10.000 kadar eser yer alıyor. Kronolojik bir sıralama ile sergilenen eserler ve görsel canlandırmalar
ziyaretçileri insanlık tarihinde bir yolculuğa çıkarıyor…

Haleplibahçe Mozaik Müzesi ise kadın Amazon’ların tasvir edildiği tek mozaiğe ev sahipliği yapıyor. Savaşçı Amazon Kraliçelerinin betimlendiği mozaikler, dünyanın ilk örneklerinden kabul ediliyor.

Gezi ve ziyaretlerimizi tamamladıktan ve öğle yemeğimizi yedikten sonra Gaziantep’e hareket ediyoruz. Akşam saatlerinde Gaziantep’e ulaşıyoruz. Arzu edilirse bir yemek molası ve baklava alışverişi yaparak, havalimanına hareket ediyoruz. Saat 22.45 ‘de direkt olarak İzmir’e uçuyoruz. Harika bir turu geride bırakırken, yeni turlarda buluşmayı dileyerek vedalaşıyoruz.