PERGAMON – THYATEİRA – SARDES
Pergamon – Akropol, Kızıl Avlu &Thyateira – Ulu Camii – Sardes

“…bir ses işittim. Ses, gördüklerini kitaba yaz ve yedi kiliseye,
yani Ephesos, Smyrna, Pergamon, Thyateria, Sardes, Philadelphia ve Laodikeia’ya gönder dedi.” (Vahiy, I.IX).

Uzman Rehber Doç. Dr. Aytuğ ARSLAN ile

Evrensel bir din olan Hristiyanlık, Filistin Bölgesi’nde doğmasına rağmen büyüyerek geliştiği ve günümüzdeki inanç sistemine kavuştuğu yer Anadolu’dur. 27 kitaptan oluşan Yeni Ahit’in sonuncusu olan Vahiy Kitabı, Aziz Yuhanna sürgündeyken Batı Anadolu’da 7 Cemaate yazdığı mektuplardan bahseder. Bu mektuplarda adı geçen ve kıyamette ayakta kalacağına inanılan 7 Cemaate ithafen yapılan kiliselere ise Apokaliptik Kiliseler denilir.

Kültür tarihinde birçok dönüm noktasına sahne olan Ege Bölgesi, Hıristiyanlığın ilk kiliseleri olarak bilinen, “Asya’nın 7 Kilisesi”ne de ev sahipliği yapar. Bu ilk yedi cemaat “Mahşerin Yedi Kilisesi” olarak da adlandırılır ve bugün hâlâ Roma İmparatorluğu Dönemi’ndeki adları ile anılır: Ephesos-Efes, Smyrna-İzmir, Pergamon-Bergama, Sardes-Salihli, Philadelphia-Alaşehir, Laodikeia-Denizli, Thyateira-Akhisar…

TUR PROGRAMI

Sabah saat 06.30’da Alsancak/ Lozan Meydanı; 06.50’de Karşıyaka/ Bostanlı İskelesi yönündeki Havaş Durağında buluşarak Bergama’ya hareket ediyoruz. Yolda vereceğimiz kahvaltı ve ihtiyaç molası sonrasında Hristiyanlık tarihi üzerine yoğunlaşan anlatımlarla Bergama’ya ulaşıyoruz.

2014 Yılında, Kültürel Peyzaj kategorisinde UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine alınan ve Helenistik, Roma, Doğu Roma ve Osmanlı Dönemlerine ait katmanları barındıran Bergama turumuza başlıyoruz. Anlatımlarda Roma dönemi ön plana çıkarken, Zeus Sunağı’ndan geriye kalanları, dünyanın en dik tiyatrosunu, Kütüphaneyi, Athena Tapınağının kalıntılarını görüyoruz. Restorasyon çalışmaları devam eden Kızıl Avlu’da farklı detaylar üzerinde duruyoruz.

Gördüğümüz her kentte, her ören yerinde tarihi katmanlar arasında yolculuk yapan Ebruli gezginleri, bugün Hristiyanlık tarihi ve inanç ekseninde ilerliyor…

MÖ 282-133 arasında Roma İmparatorluğu’nun Asya eyaletine başkentlik yapmış olan Pergamon, İncil’deki anlatıda yerini alan yedi kiliseden birine ev sahipliği yapar. Mektupta, büyük olasılıkla kentteki pagan inancın gücüne vurgu yapacak şekilde, kiliseye “yanlış öğretmenlerden kaçınması” öğütlenir; “Şeytan’ın tahtının bulunduğu yerde” oturan Bergama cemaati Mesih’in adına bağlı kalmaya devam ediyor, ancak aralarında irtidat edenler var. Onlar tövbe etmelidir; yapmazlarsa, Mesih ağzının uzun kılıcıyla onlarla savaşacaktır (2:13, 16).

Bergama’da öğle yemeği için mola veriyoruz. Sonra güzel, eski bir ara yoldan Bergama’dan Akhisar’a geçiyoruz. Yol boyunca Akhisar’da tarih, yerel yaşam ve Antik Thyateira ile Hristiyanlık tarihi üzerine sohbet ediyoruz.

Manisa’nın Akhisar ilçesinin antik çağdaki ismi Thyateira’dır. Kent, Lidya devletinin ve Pergamon Krallığı’nın en önemli yerleşimlerindendir. Roma İmparatorluğu boyunca, Bizans dönemine kadar bu isimle anılmıştır. İncil’de bahsi geçen Asya’nın Yedi Kilisesi’nden biri de Thyateira kentindedir.

Thyateira’daki cemaatin “sevgisi, inancı, hizmeti ve sabrı” biliniyor, ancak “İzebel kadını”na hoşgörü gösteriliyor. Ancak sahip olduklarına sımsıkı sarılan sadık kişiler “milletler üzerinde güç” sahibi olacaklar (2:19, 20, 26).

Thyateira kentinde cemaate ithaf edilen Kilisenin net bir buluntusuna henüz ulaşılamamıştır. Ancak Ulu Camii ve çevresinde böyle bir yapının olabileceğini düşündüren ayrıntılarda ipuçları aranmaktadır. Cami’nin kalın güney duvarları ile derin nişleri, ayrıca doğusundaki apsis kalıntıları üzerinde durulmaktadır. Caminin planı göz önüne alındığında da 3 nefli bir kilisenin üzerine yapılmış olduğunu düşündürmektedir.

Thyateira Antik Kenti kalıntıların bir bölümü Akhisar kent merkezinde bulunan Tepe Mezarı mevkiinde görülebiliyor. Ancak kazılar henüz küçük bir alanda ilerliyor. Ören yerini gezdikten sonra Akhisar Ulu Camii’ne gidiyoruz. Yukarıda bahsettiğimiz ayrıntılara ve devşirme düğümlü Bizans sütun başlıklarına bakıyor, bilgi alıyoruz.

Akhisar ile Salihli’yi birbirine bağlayan yoldan Bintepeler üzerinde sohber ederek Sard’a ulaşacağız.
Rehberimizin anlatacağı o kadar çok şey var ki yol süresi keyifli bir seminere dönüşecek.

Sardes cemaatına yazılan mektup özetle şöyledir; “Sardes Kilisesi, senin yaptıklarını biliyorum. Yaşayan topluluk olarak ad yapmışsın, ama ölüsün. Uyan! Geriye kalan ve ölmek üzere olan şeyleri güçlendir. Çünkü Tanrı’mın önünde senin işlerinin tamamlanmamış olduğunu gördüm. Bu nedenle neler aldığını, neler işittiğini hatırla. Bunları yerine getir, tövbe et! (3:1, 5)…

Sardes Lidya’nın başkentidir. Sikkenin icadı, Paktalos nehrinin altın rezervleri ve mitolojik hikayeleri ile her dönemde önemli olmuştur. Hermogenes’in ustalık eseri olan Artemis Tapınağı antik çağın en önemli yapılarından birisidir. Kent Roma döneminde gelişmeye devam etmiş, Hristiyanlığın kabulü sürecinde Lydia bölgesinin Metropolitlik merkezi olmuştur. Gymnasion ve Sinagog da Roma döneminden günümüze gelmiş örneklerdir..

İlk Hristiyanların bir süre sinagoglarda ibadet etmiş oldukları bilinir. Bu nedenle Sardes Sinagog’u erken Hristiyan topluluğa ithaf edilebilecek yapılar arasındadır. Ayrıca Artemis tapınağının bitişiğinde yuvarlak apsisli, tek nefli küçük bir kilise bulunmaktadır. İS. 400 yıllarında yapıldığı düşünülür. Aslında bir Şapel olan bu bina, İncil’de adı geçen kilise olarak ziyaret edilmektedir.

Turumuz tamamlanınca yola çıkıyor ve akşam saatlerinde İzmir’e geri dönüyoruz.